AYET AYET BÜTÜN KUR’AN’IN MANASI EDEBTYR.

Abdullah@umrandergisi.com

“Müslümanlar Kur’ân’dan uzakla?ty uzakla?aly gün yüzü görmediler” demi?ti üstat Sezai Karakoç…

Kur’ân’dan uzakla?an ümmetin en büyük kayyplaryndan biri de ne yazyk ki “Kur’ân âdâby” oldu… 

Kur'ân’da edeb kelimesi geçmezse de, ‘âdet, aly?­kanlyk, eskilerin uygulamalary’ yani ‘sünnet’ anlamyn­da de'b (Âl-i Ymran 3/11; Enfâl 8/52, 54; Mümin 40/31), ayny mânada deeb (Yusuf 12/47) ve ‘sürekli’ anlamynda dâibeyn (Ybrahim 14/33) kelimeleri yer alyr. Peygamberimiz, bir hadisinde Kur'ân'dan "Allah'yn edebi" diye söz eder. Yine o, "Ger­çekten bu Kur'ân Allah'yn sofrasydyr (me'dübetullâh); O'nun sofrasyndan gü­cünüz yetti?ince bilgi toplamaya çaly­?yn." buyurur. (Darimi, Fezailü’l-Kur’ân, 1 ve 11) Me'debe ve edep kelimelerinin, iki hadiste de Kur'an'a nispet edildikleri, anlam olarak ortak olduklary, hadis dilinde edebin hayyrly ve yararly bilgilerle davrany? aly?kanlyklaryny ifade etti?i ve Kur'ân'yn bu bilgi ve davrany?lary sergileyen bir ilâhî edep kayna?y oldu?u anla?ylmaktadyr. Rasûlüllah (s.): "Eddebenî Rabbî ve ahsene te'dîbî: Beni Rabbim edeplendirdi ve te’dîbimi en güzel ?ekilde yapty." buyurur. Te'dîb; e?itme, bilgilendirme demektir. Hadis hakkynda ?u yorum yapyldy: ‘Rabbi onu ubudiyet ahlâky ile tedib etti ve mekarim-i ahlâk-y Rabbaniye ile süsledi. Allah Teâla, kutlu Rasûlünü “edeb kitaby” olan Kur’ân’la e?itti; O’nun ahlâky yani âdâby da Kur’ân’dan ibaretti. Mevlana Celaleddin-i Rumi’nin veciz ifadesiyle:

Âdem o?lu e?er edepsiz ise, adam de?ildir. /Âdem ve hayvan türlerinin cismindeki fark edeptir.

Gözünü aç da bak cümle Kelamullah’a; / Âyet âyet bütün Kur’ân’yn mânâsy edeptir.

Bu bilgilerden hareket eden Yslâm âlimleri, “edeb” kavramyny ?öyle tanymlamaya çaly?yrlar:

-Ahmed b. Muhammed el-Mukrî der ki: “Edeb; nefsin e?itimi ve huy güzellikleridir.”

-Ku?eyri nakleder: Dediler ki; “Edeb aklyn sûretidir.” Ve yine dediler ki: “Ylim edeb ile anla?ylyr.”

-Berîka’dan: “Zahirdeki hüsn-ü edeb, batyndaki hüsn-ü edebin göstergesidir.” denilmi?tir.

-Ybn Manzûr ve Zebîdî’ye göre edeb; e?itilmi? ki?inin (edîb) e?itimle (te'dîb) kazandy?y durumdur.

-Ybn Kuteybe, Edebü'l-Kâtib (Edebü'l-Küttâb) adly eserinde, bir "dilin edeplendirilmesi", bir de “nefsin edeplendirilmesi”nden söz eder ve ‘ki?inin dilini edeplendirmeden, yani edebiyat ve dil bilimle­rinde e?itilmeden önce nefsini edeplendirip ahlâkyny güzelle?tirmesi gerek­ti?ini, nefsin edeplendirilmesinin de iffet, hilm, sabyr, gerçe?e saygy, vakar, merhamet gibi erdemlerle mümkün oldu?unu’ söyler.

Edebin önemine ve nasyl kazanylaca?yna dair söylenenlerden bir kysmy ?öyledir:

Maverdi (Edebü’d-Dünya ve’d-Din): ‘Edeb tecrübelerle, adet, gelenek ve göreneklerle kazanylyr.’ der. Ona göre: ‘Edeb ikidir: Birincisi farzlary edâ etmek suretiyle kulluk borcunu, di?eri dünyayy imarla güzelle?tirmeyi gerektirir.’ ?air: ‘Allah akyl gibi bir ?ey (daha) yaratmady / Ynsanlar edeb gibi (iyi) bir ?ey kazanmady.’ der.

Mevlâna Celaleddin Rumî der ki: ‘Edeb bir tâc imi? Nur-u Hüdâ'dan / Giy ol tâcy, emin ol her belâdan.’

Hadis: “Benim yanymda en sevgili olanynyz; ahlâky güzel, huyu yumu?ak ve herkesle geçimi iyi olandyr.”

Böylesine ihataly bir kavram olan “edeb”in zamanla anlam daralmasyna u?rady?yny görürüz. Hayaty bütün alanlaryyla ku?atan edeb; zamanla ibadet ve muame­lâttan farkly olarak ge­ni? ölçüde ahlâkî ve sosyal içerikli bir kavram haline gelir. Bu muhteva de?i?iminde 7. yüzyyl­dan itibaren Grek, Hint ve bilhassa Yran gibi Yslâm dy?y kültürlerden aktarylan bil­giler etkili olur. Aslynda bütün nitelikleri, duygulary, davrany?lary ve kendisini ku?atan maddî ve manevî de?erleriyle insany merkeze alan bilgi ve hikmeti kapsayan “edeb/âdâb”; fykyh literatüründe, müekked ve zevâid sünnet dy?yn­da kalan davrany?lary ifade eden nafile, mendup, müstehap, tatavvu ve fazilet ile e? anlamly kullanylyr. Âdâb/edeb çerçevesinde mütalaa edilen davrany?lar; farz ve vacibe bir ilâ­ve oldu?u için nafile, Allah ve Resulü tarafyndan te?vik edildi?i için müste­hap, kar?yly?ynda sevap vaad edildi?i için mendup, dini bir mecburiyet olmaksyzyn yapyldy?y için tatavvu, yapylmasy yapylmamasyndan daha iyi oldu?u veya ya­panyn ahlâkî kemalini arttyrdy?y için de fazilet diye adlandyrylyr.

Bize dü?en, edebi, o en geni? anlamy ile tekrar hayata hakim kylmak; bunun için de Kur’ân’y, âyet âyet bir edeb kitaby olarak okumak, anlamak ve ya?amaktyr.

http://www.akv.org.tr/abdullah-yildiz-la-sali-sohbetlerine-davetlisiniz-cn104.html

EDEB

EDEB dizini içindeki dosyalar

Edeb üzerine yukarydaki yazydan yararlanarak cami bir edeb resmi çizmek istedim.. a?a?ydaki tablo ortaya çykty.. Edeb kal olarak, “edebiyat” ve  hal olarak “adab”  terimlerinde yaygyn ve tanynmy? bir sözcüktür. Ancak yukarydaki yazydan ilham alarak onu anlam çerçevesinin öze?ine yerle?tirerek iki dik eksende betimledik.. yatay olarak Hâlyk ve Mahluk ili?kisini gösterir. Dikey olarak ta mai?et / geçim ve me?iet / seçim kemalat ve faziletini gösterir.

(Bu güne kadar hep ?ema yapar düz yazysyny yazardym.. ?imdi ba?kasynyn yazysyny  okuyup ?emasyny yapmayy denedim… bu ilk deneme oldu?u için yazydaki kapsamy koruyamadym edeb üzerine bir ?ema haline geldi..)

Edeb makamy ve maksady iyi anlamaktyr ki mütekellim ve muhatab arasyndaki ili?kinin “edebiyat” olarak anlamlandyrylmasynda bu yatay syr vardyr. Kal olarak edeb, sözü söylerken kimin kime niçin ve ne makamda söyledi?ini bilmesi demektir. Bu büyüklük ve küçüklük syrryny bilmezsen de?il anlamayy Kur’an okumayy dahi gerçekle?tiremezsin.

Edeb hal ve fiil olarak ya?anty ve davrany?larda en güzel olanyn yapylmasydyr. Ystihsalda san’at, istihlakta hukuk, terbiyede hikmet ve idarede ahlak insanyn “adab”yny yükselten sünnet ve mekarimlerdir. Bu sevgi ve saygy  syrryny bilmezsen hiçbir hocadan ders alamazsyn.

Bu noktada Alemlerin Efendisinin (A.S.M)  Allah tarafyndan e?itilmesi ve yönetilmesi yani tedibi var ve birde ayryca zaty alisinin Kur’any anlama ve ya?ama ve ya?atmasyndaki  Ahlakyny yansytan SÜNNETY  ortaya çykar.

Fatiha-i ?erife ile açylan Hamd davasynyn sözcüsü ve Hüda duasynyn gözcüsünün.. fahr-y kainatyn ve alemlerinin medar-y fahr-i alemin ya?antysyny  örnek alan  izleyicileri (ashab, tabiin, tebeitabiin ve tüm ümmet) O’nun ögütlerini ve buyruklaryny tutarak ya?atty?y ve bu sebeble  bize miras byrakty?y ALEM-Y Yslam var. Bu diri  alem Furkan ve canly Kur’an-y Azimü??an ile BÜTÜNLE?EREK  bir kez  daha gösterecek ki insan türü mekarim-i ahlaky temessül ettirerek i?levini gerçekle?tirecek ve ilahi görevi yerine getirecektir.

Belki meramymy tam anlatamadym.. amma anlatmanyn de?il anlamanyn kolayly?yna sy?ynyyorum.

Devir bela?at ve edebiyat devridir… Evrilen dünyanyn teknolojisinin kolaylyk, ucuzluk ve çabukluk  hasenatynyn yüksekli?ine ra?men  ve çevrilen insanyn seyyiatyn dü?üklü?ü yani çevreyi kirleten ideolojisi  MUHAMMEDΠ adab ile  bir kez daha bulu?acaktyr. Ahmed-i Mahmud, bir yerde de?il bin yerde olacaktyr. Varsyn körler görmesinler gören gözlerin onu özlemesi yeter.

Ylmiyle amil ve faziletiyle kamil EDYB insanlar O’ndan aldyklary Ders-i  Furkany bize veriyorlar ki bizler debu güzellikleri  bu vesileyle seslendirebiliyoruz.

Bu karanly?yn aydynly?a kavu?masy demektir. Bu nur ile hasenaty daha da güzelle?tirerek onu hayratta tamamlayacak güzel ve iyi buyruk sahibi insanlar do?ru ve gerçek bilgiyle geriye güzel bir a?k öyküsü.. byrakacaklar.

Leyl nehary bulacak ve edebiyatçylar  bu love story’yi bir kez daha yazacaklardyr.

Sa?lycakla kalyn.

OSMANZYYA

Sentaks / sözdizimsel / BEYANÎ eksikliklerim VE

semantik / anlambilimsel / MAANÎ  yetersizliklerim

için düz yazydan özür dilerim

NOT: Bu iletinin dizinindeki ?ema ve tablolary izlerseniz edeb üzerine daha geni? bir “anlayy?”y size sunmu? olaca?ym.

http://sites.google.com/site/yontembilim/

http://sites.google.com/site/insanilim

http://groups.yahoo.com/group/BAKARA/

http://groups.yahoo.com/group/oku-ikra/

http://groups.yahoo.com/group/yontem-bilim/

http://groups.yahoo.com/group/insanbilim/

www.yontembilim.com

www.insan-bilim.com