BE? SAN’AT

Mesleki sitemde yazylan a?a?ydaki yazyyy ilmi de?eri itibariyle burada aldym ve a?a?ydaki iktibasyn altynda da üzerimizde bulanan emanete ili?kin görü?lerimi yazdym.

?aire, ele?tirmene ve bilgilendirene te?ekkürler..
Ö?rendim ki ?iir bir nazymdyr ve nazyma hayat verende mizan-y vezindir.
Vezin kah aruz olur, kah hece olur kah serbest olur yeter ki ortaya bir ÜSLÛB koysun.
?imdi konuyu biraz daha geni? alyp kafamdaki be? san'at'a bir açyklyk getireyim istedim:

GÜZEL SAN’ATLAR:
Müzik (ses) (audio)
Resim (görüntü) (video)
Yazy (metin) (text)

Dili Kelam olan, kimse a?yrlykly san’atlar:

1.NESYR (düz yazy) didaktik
2.NAZIM (?iir) poetik
3.HYKAYE (masal)
4.ROMAN (rivayet) (senaryo)
5.TYYATRO (canlandyrma-animasyon)

Dili Kalem olan, nesne a?yrlykly san’atlar:

6. san’at: SYNEMA (optik)
7. san’at: SYBERSYNEMA (sibernetik)

Bilgisayar ve internet ile be? san'at yedinciye ula?ty..
Ça?da? kalem, bellek ve i?lemcisiyle, yapay zeka
emik reklam ve propagandanyn tetiklemesiyle
her ne kadar etik’lemeden biraz uzakla?tyysa da
san’atyn zuhuruna vesilen olan beyan ve kalem, yine KELAM’dyr.

?u da var ki be?erin ?a?kyn sinema ve sibersinemasyny bir ve ayny sayarsanyz
be? sanat ?e? san'at olur.
Mühim olan onunla  güzel ve iyi bir kelam etmek,
do?ru ve gerçek bir söz çykarmaktyr.

Yukaryda dillendirdi?im be? san'at kafamdaki san'attyr..
Yerle?mi? bir terim olarak "Be? sanat",
Saygyde?er Prof. Dr. Necat ÖNER Hocanyn Klasik Mantyk Kitabyndan bir alynty olan,
?udur:




BE? SANAT
Be? sanat. Burhan, Cedel, Hitabet, ?iir ve mu?lata’ dir
1. Burhan: Kesin sonuç elde etmek için kesinlik ta?yyan öncülerden olu?turulmu? kyyastyr. Buna “burhani kyyas” denir.
2. Cedel: Me?hurattan olan öncüllerden olu?ur. Dikkatli bir gözün fark edebilece?i derecede kendisinde hata bulunabilen öncüllerden meydana gelir. Buna “cedeli kyyas” denir.
3. Hitabet: Kendisine güvenilen bir ki?iden alynyp kabullenilmi? yahut tahmine dayaly öncüllerden olu?an kyyastyr.
4. ?iir: Ruhun rahatlamasyna veya sykylmasyna yol açan öncüllerden olu?an kyyastyr.
5. Mu?lata: Do?ru olmayan fakat do?ru oldu?u kolaylykla dü?ünülebilen öncüllerden olu?ur. Amacy ise muhataby aldatmaktyr.
Be? sanatta kullanylan öncül türleri: Bunlar yakini olan ve yakini olmayan olmak özere iki kysma ayrylyr.
A.Yakini öncüller
Yakini öncül, do?ruluk ifade eden bilgilerden meydana gelir. Yakin bir ?eyi tereddütsüz olarak bilmek ve onun hakkynda kesin bir görü?e sahip olmaktyr. Bunlar da 6 tanedir.
1. Evveliyat: Syrf akli olan yani aklyn his ve tahayyülden yardym almaksyzyn tasdik etti?i öncüllerdir. Mesela, iki birden daha çoktur.
2. Mahsusat (mü?ehedat): Renkleri, tatlary, kokulary, sesleri, sertlikleri, …ayyrt etmek gibi be? duyu ile bilinen ?eydir. Mesela, “ate? sycaktyr” “ kömür siyahtyr” gibi.
a- Dy? duyular: Dy? duyu ile algylanan nesnelerin bilgisine denir.“Ay yuvarlaktyr”
b- Yç gözlemlerle elde edilen bilgilere “iç gözlem denir”. (Açlyk, korku, sevgi)
3. Mucerrebat: Ynsanyn defalarca ayny ?eylerle kar?yla?yp bu kar?yla?tyklaryndan elde etti?i bilgilerdir. Mucerrebatla ilgili öncüler, duyu ve akyl ile elde edilir. ate?in yakycy, ekme?in duyurucu oldu?unu tecrübe ile biliriz. Mucerebatyn olu?a bilmesi için hakkynda hüküm verilecek ?eyin defalarca ayny ?ekilde tekrar etmesi gerekir.
4. Hadsiyat: Hads zihnin bir ?eyi ani kavramasy demektir. Hadsi bilgi, zihinde çok hyzly gizli bir kyyas vasytasyyla meydana gelir. Akyl, kendisinden ?üphe etmedi?i için onu tasdik etmek zorunda kalyr. Ancak hadsi bilgiyi inkar eden birine, bunu izah etmek zordur. Çünkü hadsi bilgi ki?isel tecrübeye dayanyr. Mesela, “Ay y?y?yny güne?ten alyr”.
5. Fytriyat: Orta terimi zihinde meydana gelen bilgilerdir. Mesela, açyk bir ?ekilde ikinin, dördün yarysy oldu?u bilinir. Aslynda ikinin dördün yarysy oldu?u orta bir terimle bilinmektedir; dördün yarysynyn her biri di?erine e?it, bütünün iki parçasyndan biridir oda dördün yarysydyr.
6. Mütevatirat: Bir toplulu?un haber vermesi ile elde edilen bilgilerdir. Mesela, Malezya, güney Afrika ve be? vakit namaz sayysy, mütevatir olarak kabul edilen bilgilerdir.
B- Yakini olmayan öncüller:
Y. Gazali Bu kysmy Fykhiyat için uygun olan ve fykhiyat için uygun olmayanlar diye ikiye ayyryr.
Fykhiyat için uygun olan öncül çe?itleri:
Gazali-ye göre, öncülleri olu?turan bilgi, bilinen ?eylerden olursa kyyas(burhan) “kesin” zanni ?eylerden olurda “fikhi” denir. Fykhiyat için uygun olan bilgi bunlardyr.
1. me?hurat: “?öhretleri ve genelin görü?ü dolayysyyla kendilerine güvenilen bilgilerdir. Mesela, “yalan konu?mak çirkindir”, “adalet gereklidir”, gibi önermeler me?hurat-tandyr.
2. Makbulat: Yyi ve seçkin insanlardan, ileri gelen bilginlerden alynmy? öncüllerdir. Makbulat adil ve sa?lam bir kaynak tarafyndan verilen haberlerin kabul edilmesi ile olu?ur.
3-Maznunat: “Terside olabilir” diye dü?ünülmekle beraber zanni galip veren öncüllerdir. Mesela,gece dy?aryya çykan ki?iye; “O haindir, e?er hain olmasaydy gece dy?ary çykmazdy” bu önermenin hükmü zannidir.
Fykhiyat için uygun olmayan öncül çe?itleri: 1.
1. Mü?ebbihat: Bunlar üç kysymdyr.
a- Salt vehmi olan öncüller.
b- Maznunata benzeyen öncüller. Ancak ara?tyryldy?ynda bunlaryn zanna dayanmadyklary görülür.
c- Mu?lata yapanyn ya sözünden ya da sözün anlamyndan do?an öncüllerdir.
2. Musellemat: Hasmyn kabul etti?i veya sadece iki hasym arasynda me?hur olan öncüllerdir.
3. vehmiyat: Bunlar geçersiz öncüllerdir. Fakat ku?kuya yer vermeyecek ?ekilde zihin’e yerle?mi?lerdir. Mesela, “yönüne i?aret etmeden bir varly?yn var oldu?una hükmetmek imkansyzdyr”.
4. Muheyyelat. Yalan oldu?u bilinen öncüllerdir. Fakat bu öncüller, sevdirmek veya nefret ettirmek suratyyla nefsi etkilerler. Bu benzetme, öncül türleri arasynda derece bakymyndan en a?a?yda olmakla beraber, insanlary bir çok fiili yapmaya sevk eder.
Muhayyelat olan öncüller be? sanattan biri olan ?iirde kullanylyr.

Burada benim tür olarak anlady?ym be? san’at’y ilm-i mantyk, yapy olarak ele alyyor. Bu durumda manty?yn USULU ile edebiyatyn USLUBU birbirine giri?iyor. Usul ve uslubu birbirinden ayyran husus kullanylan te?bih ve temsildir. Bilimin misillemesine ANALOJY ki buna TEMSYL diyebiliriz.. edebiyatyn benzetmesine de METAFOR denir ki buna da TE?BYH ady verebiliriz. Sonuçta tüm mantyksal temsiller  ve nutuksal te?bihler yani bilim ve edebiyat “MSL” köküne intikal eder.. sonuçta tüm yapylanlara san’at olarak MASAL’dyr demek istemiyorum. Çünkü san’attan ba?ka hukuk, hikmet ve funun gibi ba?ka ilmi ve insani etkinlikler var.

Hem  hakikati hikaye etmek kolay olmady?y gibi hikayenin, temsilin ve te?bihin hakikatini izah ve irca etmek kolay de?ildir. Bu yüzdendir DYL, dine do?ru gider.. Dinimizden dili ve dilimizden dini tecrid etmek pek mümkün olmaz. Bu da gösteriyor ki bizim bilme ve anlamalarymyz “inanma” synyryndan kurtulamayan deneme ve yanylma ile ö?renmelerimizdir. Bu yüzden aydynlanma da bir düzeye gelenlerin bu synyr ve synyrlamadan rahatsyz olmalary ve bu yükten kurtulmalary için agnostik ve septik söylemlere gitmeleri ancak bir derece rahatlyk meydana getirir.

 Bu ku?kucular,  inkarcylara göre  bir derece akylly bir yol seçmi? olurlar ama makul olamazlar. Hakikati inkar ve hakky  yadsyma  olan Ateizm ve Deizm kesin,  tutum ve yakla?ymlaryyla kararly?yn verdi?i pratik rahatlyktan ba?ka bir ?ey bulamazlar. Buna kar?yn teorik ve kuramsal dünyalaryny kapaly ve  karanlykta byrakyrlar ve onun hapsine yakalanmaktan Kurtulamazlar. Çünkü dilimizin synyry olan  masal bize kesin bir söz söyleme imkany byrakyyor. Dü?ünce ise debelendikçe derine inilen bir bataklyk haline alyyor. Bu durumda çare dine yönelmektir.  Ya Peygamberce nakledilen Allah’yn öyküsüne inanacak, ba?lanacak ve güveneceksiniz ya da kendi öykünüzle ba? ba?a kalacaksynyz. Bu bir seçim ve ihtiyardyr, hürriyetini ve gürdenli?ini kullanmaktyr. Zaten irade ve istenç de bunun için verilir, kurulur ve i?letilir.  Hamletti?imiz sorumluluk ve kabullendi?imiz yükümlülük ne ise onun kar?yly?yny görece?iz. Hasyly bir san’at harikasy olan Kitab’yn ayetleri içinde gaib olacaksynyz ya da kelamynyzy ve öykünüzü  okuyan kullar arayacaksynyz. Bunun hangisinin dolu ve hangisinin bo? oldu?unu YA?AM ÖYKÜNÜZ siz  kendiniz okundu?unuzda anlayacaksynyz.

Allah akybetimizi ve ahiretimizi iyi ve güzel etsin.

Sa?lycakla kalyn.

Osmanziya

.

DUYURU

Sentaks / sözdizimsel / BEYANÎ eksikliklerim VE

semantik / anlambilimsel / MAANΠ yetersizliklerim

için düz yazydan özür dilerim.

UYARI

Düz yazy bahane.. ?emalar ?ahane.. yazynyn dizinindeki tablolary  izledi?inizde imgelemi? ve irdelemi?te olacaksynyz isterseniz.. böylece emellerine nail olacak ilmi AÇIKCA görmü? ve hatyrynyza sail olacak iradeyi SEÇYKCE örmü? bulunacaksynyz.

http://sites.google.com/site/yontembilim/

http://sites.google.com/site/insanilim

http://groups.yahoo.com/group/BAKARA/

http://groups.yahoo.com/group/oku-ikra/

http://groups.yahoo.com/group/yontem-bilim/

http://groups.yahoo.com/group/insanbilim/

www.yontembilim.com

www.insan-bilim.com