Edille-i Şeriyye denilince eskiden şeriata ilişikin dört delil ve kaynak anlaşılır; 1.Kitab 2.Sünnet 3.Kıyası Fukaha ve 4.İcmai Ümmet. Fakat islami düşüncenin durduğu bin yıldan beri ve islam hukuk ve biliminin donduğu 300 yıldan sonra bilimde, hukukta uygarlıkta pek çok değişmeler ve gelişmeler oldu.

Kur'an-ı Mu'ciz-ül-Beyan'ın indiği çağda dünyayı sadece akdeniz çevresinden ibaret biliyorduk. Oysa bu gün bizim samanyolu galaksimizde 200 milyar yıldız yani güneş olduğunu biliyoruz ve her gün onlarca güneş sistemimiz gibi gezegen barındıran yıldızları saptıyoruz.. üstelik mahalli ve süper kümeler halinde 200 milyar galaksinin bulunduğunu hesaplıyoruz.

Evren konusunda bilgimiz donmadığı gibi insan hakkındaki bilgimizde durmuyor değişiyor ve gelişiyor. Önce hücreyi sonra insan hücresini keşfettik ve onun genetik yapısını (genomunu) haritasını ortaya çıkardık.. beynin nörlolojik yapı ve işleyişinde adım adım ilerliyoruz.. Hukukta insan temel hak ve hürriyetleri saptadık ve uluslar arası ilişkilerde yetersiz de olsa Birleşmiş Milletler teşkilatını geliştirdik ve bilgisayar Teknoloji ile nanometre düzeyine indik.. bütün bunlar ne ile oluyor ? Aristo gibi oturup masa başında dünyalar inşa etmekle mi ? Kafamıza göre evren tasvirleri çizmekle mi ? Hayır Bilim ile.. Hukuk ile.. işleyen ekonomi ve politika ile.. ticaret ve siyasetle.. deney ve gözlem ile bilimin yöntemi olan hipotetik dedüksiyon ile.. laiklik ile.. demokrasi ile.. cumhuriyet ile.. bütün bunları beğenmeyebilirsiniz.. bende beğenmiyorum.. fakat bilgi toplumu ve hukuk devleti ülküsi ile bilimin ve hukukun temamiyle ve kemaliyle gerçekleşeceği bir geleceği bekliyorum ve en önemlisi bunları ahirete ertelemiyorum.. bu ahirete inanmadığımdan değil ahiretin iyiliğinin ve güzelliğinin bunların yani bilimin ve hukukun temeli olan İKTİSAD ve ADALET ile var olabileceğindendir..

İşte bu gelişmeler karşısında edille-i Şeriat yeni bir dörtlük haline aldı;
1.Salih AKIL
2.Sahih NAKİL
3.Salim LİSAN
4.Selim KALB
Bu dördü içinde konumuz itibariyle önemli olan SALİM LİSAN’dan.. bilimden ve hukuktan bahsetmek isterim.
Ulum bu sayılarından hepsinden akan kaynak ve delillerle ortaya çıkar.. akıldan çıkar, nakilden çıkar, kalbden çıkar ancak hepsi LİSAN vastısıyla “kelam” vesilesi ile ortaya çıkar.. vasıta.. vesile.. ile.. illetler.. sebebler.. neticeler.. yeni sebebler.. yine neticeler.. değişimle yinelenen ve yenilenen dünyanın farkında olmayan ve olmak istemeyenler olabilir lakin biz funun (bilim) ve fıkıh (hukuk) vasıtasıyla fehmimizi açıyor.. deniyor.. sınıyor.. değiştiriyor ve düzeltiyoruz.. bunu da masabaşı spekülasyonlarla yapmıyoruz BİLİM ve HUKUK kurumu.. kuramı ve kurullarıyla yapıyoruz.


Belki bu işin ana çatısı nesnel faktörler ile değil de kimsel aktörlerle yapılıyor.. bilimin ve hukuku inşa eden önemli kimseler ilim adamları var.. nebiler ve veliler ile dâhiler ve deliler var ancak bu işi ayrıntısını götüren ve hammallığını yapan KAVM’dir.. rasüller değildir. Beşeriyetin kıvamı ve medeniyetin takvimidir.. Ahseni takvimde hedeflenen insaniyettir. Kişisel bilgimiz ve birikimimiz belli bir düzeyde olabilir ancak tüm bu düzeyler KAVM içinde erir.. işte bu yüzden SALİM LİSAN deyince bilimin ve hukukun dilini kasd ediyorum.    

ÖZETLERSEM, referansımı saydım dört tanedir.. bunların evrensel oldugunu sanıyorum. Ancak onemli olan tutarlı DOĞRU düşünmek
.. GERÇEĞE uyarlı konuşmaktır.
Tutarlı düşünen ve konuşan akıl SALİHDİR.
Gerçegi arayan ve onu bulan bilim ve hukuk SALİM lisandır.

Hukuk ikiye ayrılır şekli gerçeği arayan özel hukuk maddi gerçeği arayan kamu hukuku. Bilimde kuramsal ideoloji ve uygulamalı teknoloji olarak ikiye ayrılabilir.

Müslumanlar diger insanlardan farklı olarak ayrıca ellerindeki SAHİH nakil ile de bilim ve hukuklarini degerlendirirler. Ancak bu iş.. içtihat kapisi örtuldugunden 300 senedir dondurulmuştur.
Buna ragmen SELIM KALBLER her zaman bir çıkış yolu bulur.. buldurulur.