TÜRKYYE TARYHY

ÖNSÖZ

6. Ciltlik bir takym halinde ortaya konan “Anadolu Uygarlyklary Ansiklopesi” yurdumuzun geçmi? dönemlerini Tarih Öncesi Ça?lardan günümüze de?in incelemektedir. 2000’i a?kyn foto?raf, plan, harite ve çizgi resimden olu?an bu yararly eser, Anadolu Tarihinin siyasal dönemlerini anlatty?y ölçüde  onun San’at, Edebiyat, Müspet Ylim, Hukuk, Ekonomi, Mitoloji ve Sosyal Ya?am konularyny da ele almaktadyr.  Böylece bu eser Türkiye Tarihi’nin bütün dönemlerini bir arada toplu ve oldukça geni? kapsamly tanytan ilk Türkçe yayyn olmak nedeniyle büyük bir önem ta?ymaktadyr. Eser aydynlara oldu?u kadar uzmanlara da yararly bir niteliktedir.

Yazar kadrosu daha çok Ystanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi ö?retim üyelerinden olmak üzere Ystanbullu bilim adamlaryndan olu?maktadyr. Çok de?erli 18 bilim adamynyn bir heyet halinde ve güzel bir uyum içinde çaly?arak kysa surede bu denli ba?aryly bir eser ortaya koymalary övgü ile anylmaya de?erdir. Bu nedenle Yayyn Yönetmeni Mustafa EREN’i ve bilim heyetini candan kutlamak gerektir.

Anadolu uygarlyklarynyn dünya tarihi içinde çok müstesna bir yeri vardyr. Yurdumuz topraklary gerçekten Prehistorya döneminde oldu?u oranda tarihi dönemlerde de dünyanyn çok önemli olaylaryna ve kültür hareketlerine sahne olmu?tur.

M.Ö yedinci, altyncy ve be?inci binlerde geli?en Çatalhöyük yerle?mesi insanyn yerle?ik bir ya?ama ula?tyktan sonra meydana getirdi?i ilk iskân merkezlerinden biri ve onlaryn en yüksek kültür düzeyindeki örne?idir.  Konya yöresindeki bu yerle?mede evlerin duvarlary renkli resimlerle ve kabartmalarla süslü idi. Çatalhöyüklüler taryma ba?lamy?lar ve bir çok hayvanlary ehlile?tirmi?lerdi, obsiden’den yapylmy? aynalary, mülkiyet haklaryny simgeleyen mühürleri ile o ça? için gerçekten öncü durumda idiler.

Hititler M.Ö. 1800-2000 tarihlerinde özgün ve ilginç bir uygarlyk yaratmy?lar, onlaryn ardyndan Geç Hitit Beylikleri ve Urartular Helenler ve Etrüskler üzerinde büyük etkilerde bulunmu?lardyr. Yunanistan’da Attika ve özellikle Korinth san’aty Geç Hitit ve Urartu modellerini örnek almy?lardyr. Yunan dini ve mitolojisi de büyük ölçüde Hitit kaynaklaryndan esinlenmi?lerdir.

Dünyada ilk kez hür dü?ünce ve müsbet ilim M.Ö 6.yüzyylyn ilk yarysynda Baty Anadolu’da Yon kentlerinde ortaya çykmy? Karialy Hexamyes’in o?lu olan Thales tarihte ilk defa olmak üzere M.Ö 28 Mayys 585’te olagelen  tam güne? tutulmasyny önceden hesaplamy?tyr. Baty Anadolu bu dönemde dünyanyn en parlak ilim, san’at ve kültür merkezi idi.

Anadolu efsaneler diyarydyr. Bütün önemli ve ünlü efsaneler Anadolu ile ilgilidir. Ba?ta Homerso’un Troia efsanesi olmak üzere, Fryg Kraly Midas (M.Ö.725-690), Lydia Kraly Kroisos (M.Ö.560-546) efsanele?mi? ki?ilerdir. Baty ülkelerinde okutulan mitolojilerin geri kalan kahramanlarynyn da ço?u, ya Anadoluludur ya da Anadolu ile ilgilidir.

Hellenistik ça?da (M.Ö.300-30) Anadolu yeniden dünyanyn en parlak uygarlyklarynyn geli?ti?i bir ülkedir. Büyük Yskender’in ?arky fethetmesi ile do?u ve baty kültürleri birbirlerini etkileyerek Pergamon, Ephesos, Priene, Miletos, Didyma gibi tarihin ilk mamur kentleri Baty Anadolu’da olu?mu?tur. Romalylar ça?ynda Baty Anadolu Kentleri her alanda Roma ile yary?acak nitelikte idiler.

Bizans san’aty do?u?unu büyük ölçüde Anadolu kentlerinde geli?en Mimarlyk, Heykel ve Resim san’atlaryna borçludur.

Selçuklular döneminde Anadolu yine do?u ve baty arasynda bir köprü ödevini görmü?, ilmin ve ticaretin geli?mesine sahne olmu?tur. Selçuklularyn Medreseleri, Hastaneleri, Rasathaneleri ve özellikle Kervansaraylary ve Köprüleri ile  dünya san’atynyn göz alycy ve ilginç eserleri olarak be?eni kazanmaktadyrlar.

Osmanlylar yer yüzünün çok güçlü imparatorluklarynyn birini kurmu?lar, özellikle mimarlykta ba?aryly olmu?lardyr. Sinan merkezi kubbe tipini geli?tirerek dünyanyn en büyük mimarlary arasyna girmek mazhariyetine ula?my?tyr.

Anadolu bu gün Atatürk Türkiye’sinde yeniden do?u ve baty arasynda birle?tirici durumunda olup biz Türkler bu iki kültür dünyasynyn kar?yla?masyndan yani ve ba?aryly bir sentez kurma ?ansyna sahip bulunmaktayyz.

Ord. Prof. Dr. Ekrem  AKURGAL

 NOT:

Sa?lycakla kalyn.

OSMANZYYA